AFM-toezicht niet-OOB-accountantsorganisaties komt eraan

Op 20 maart j.l. heeft minister Hoekstra aangekondigd dat het accountantstoezicht voor de niet-OOB-vergunninghouders ook feitelijk bij de AFM zal komen te liggen. Een aankondiging met belangrijke gevolgen voor de niet-OOB-accountantsorganisaties. Dit omdat het toezicht voorheen met name door de NBA en SRA werd uitgevoerd. Hoewel nog veel onduidelijk is, is ons belangrijkste advies: wacht niet af!

De precieze invulling van het toezicht door de AFM is nog niet duidelijk, maar dat dit geen verlichting zal betekenen staat buiten kijf. Dit mede omdat de minister heeft aangegeven dat het belangrijk is dat het wettelijk handhavingsinstrumentarium van de AFM wordt aangescherpt. In dit artikel geven we enkele tips zodat u goed voorbereid de OOB's-accountantsorganisaties kunt gaan vergezellen in het AFM-toezicht.

Een bijdrage door Harry van der Laan RA en Maayke Slot RA

Het afgelopen jaar onderzocht de Commissie toekomst accountancysector (Cta) hoe de kwaliteit van accountantscontroles kon worden verbeterd. Één van de door minister Hoekstra overgenomen aanbevelingen van de Cta is dat het accountantstoezicht voor de niet-OOB-vergunninghouders ook feitelijk bij de AFM zal komen te liggen, in plaats van bij de NBA en SRA. Het toezicht moet daarmee eenduidiger worden qua toepassing van het normenkader en diepgang.

Drie niveaus van kwaliteit
Bij de invulling van de nieuwe toezichttaak zullen naar verwachting de zogenaamde drie niveaus van kwaliteit een rol krijgen. Als eerste de beoordeling van kwaliteitsbeheersingssystemen van accountantsorganisaties. Volgens de minister moet dit centraal staan in het toezicht. Uit de recente onderzoeksrapporten van de AFM blijkt ook dat zij in haar toezicht al veel meer focus heeft op het stelsel van kwaliteitsbeheersing[1].  Als tweede benadrukken de Cta en de minister het belang van de borging van de verandering die accountantsorganisaties doorgaan (waaronder gedrag- en cultuurelementen). Bij de OOB-accountantsorganisaties houdt de AFM al toezicht op dit verandertraject. Als laatste zal de uitkomst van het controleproces en de (compliance-)kwaliteit van de uitgevoerde controles relevant blijven. De controlekwaliteit wordt onder andere beoordeeld door middel van dossiertoetsingen. Uit de Cta-rapportage blijkt dat in de praktijk een dossiertoetsing door de AFM zwaarder wordt gevonden omdat de AFM meer tijd besteedt aan de dossiertoetsing en de beoordeling als diepgaander wordt ervaren.

Risicogericht toezicht
De AFM heeft nog niet aangekondigd wanneer zij het onderzoek naar de niet-OOB's zal overnemen. De toezichtstrategie van de AFM is in beginsel risicogericht waardoor het mogelijk is dat de toezichtactiviteiten qua aard, omvang en timing zullen verschillen, rekening houdend met de impact van de accountantsorganisatie op de markt. Hoe het toezicht er ook exact uit komt te zien, wij adviseren u de aankondiging van de AFM niet af te wachten en nog eens kritisch op uw eigen organisatie te reflecteren. Hierbij hebben wij een aantal tips:

• Maak er een project van én betrek alle medewerkers erbij;
• Doe uw voordeel met eerder door de AFM aangereikte praktische handvatten, bijvoorbeeld op het gebied van het bewerkstelligen van een op kwaliteit gerichte cultuur;
• Beoordeel of ten minste voorgaande aanbevelingen van de AFM rondom belangrijke kwaliteitswaarborgen (2019), SIRA (2019) en corruptie (2016) zijn opgevolgd. Beoordeel daarnaast of op grond van het AFM rapport over de overige-OOB-organisaties (2019) aanvullende acties nodig zijn, bijvoorbeeld bij het inrichten van de kwaliteitscirkels;
• Beoordeel uw voortgang in de NBA Monitor 'Publiek Belang' en ga na of ingezette acties zijn afgerond en nog steeds worden toegepast;
• Stel een analyse op van de veelvoorkomende AFM-bevindingen bij wettelijke controles op basis van hun publieke rapporten. Pak uw beste controledossier en beoordeel gezamenlijk welke bevindingen daarin voorkomen. Neem maatregelen om de bevindingen in de toekomst te voorkomen en monitor het effect van die maatregelen.

Het is te overwegen om iemand die een AFM-toetsing heeft meegemaakt zijn of haar ervaringen te delen en bijvoorbeeld een toezichtonderzoek na te bootsen met medewerkers uit controleteams. Zowel voor externe accountants als andere leden van het controleteam is dit een goede leerervaring.

Tot slot
De AFM zal niet vandaag of morgen op uw stoep staan. Dat geeft u de mogelijkheid om uw eigen organisatie nog eens te beoordelen en eventuele verbeteracties uit te voeren. Benieuwd naar onze quickscan en hoe wij u hier verder bij van dienst kunnen zijn? Neem voor de mogelijkheden contact met ons op.